راهنمای آموزش مهارت پیش بینی در خواندن به دانش آموزان

مجموعه استراتژی خواندن و درک مطلب: چگونه به دانش آموزان بیاموزیم که در زمان خواندن، پیش بینی کنند

خوانندگان مسلط و ماهر، برای خواندن یک متن و دریافت محتوای آن از مهارت پیش بینی در خواندن استفاده می کنند. آنها پیش بینی کردن را به طور طبیعی و خود به خود بدون آنکه متوجه شوند، انجام می دهند. مثلا بر اساس عنوان یک کتاب، پیش بینی می کنند که کتاب درباره ی چه چیزی نوشته شده، یا حدس میزنند که چرا شخصیتهای داستان رفتارهای خاصی دارند و یا مثلا بعد از رسیدن به پایان یک فصل از کتاب چه اتفاقی خواهد افتاد.

آموزش مهارت پیش بینی در خواندن و حدس زدن برای درک یک مطلب، به دانش آموزان، امر مهمی است که در این راستا نقش معلمان بسیار حائز اهمیت است.

هنگام کار کردن روی یک متن، با پیش بینی کردن، ذهن خواننده درگیر و فعال خواهد بود و وقتی که دانش آموزان به صورت فعال، در زمان خواندن پیش بینی می کنند با متن در ارتباط هستند و می توانند بر روی نظرات خود تامل و تجدید نظر کنند و پیش بینی هایشان را تصحیح کنند.

مقدمات آموزش مهارت پیش بینی در خواندن

برای استفاده از این راهکار ،خواننده باید دو کار را انجام دهد

1. از سرنخ هایی که نویسنده در متن بیان کرده است استفاده کند

2. هر آنچه که از تجربه یا دانش شخصی خود می داند را مورد استفاده قرار دهد و طرحی ذهنی برای خود ایجاد کند( طرحواره)

هنگامی که خوانندگان این دو مورد را با هم ترکیب می کنند، پیش بینی هایی مناسب و منطقی ایجاد می شود. در این راهکار آنها باید تفکرات شان را توجیه کنند و در پیش بینی هایشان به ترسیم متن و همچنین طرح شخصی خود بپردازند. توجیه کردن پیش بینی ها باعث می شود که دانش آموزان مسئول نظرات و اندیشه های خود باشند و تفکر خود را عمیق تر کنند.

لازم است که خوانندگان در طول خواندن یک متن، قبل و بعد از آن به حدس و گمانه زنی بپردازند. یک خواننده برای رویارویی با یک متن می تواند چند نوع پیش بینی مختلف را انجام دهد. آنها می توانند:

• پیش بینی کنند که کتاب درباره ی چه چیزی خواهد بود( از عناوین و تصاویر روی جلد و … استفاده کنند)

• هدف نویسنده را حدس بزنند ( آیا نویسنده می خواهد ما را درباره ی چیزی متقاعد کند؟ آیا نویسنده می خواهد چیزی به ما آموزش دهد و …)

• اتفاقاتی که در آینده رخ می دهد را بیان کنند (خواننده این پیش بینی را بر اساس وقایع پیشین یا کلمات و رفتار شخصیت داستان انجام می دهد)

• حدس بزنند که چرا نویسنده، یک ویژگی خاص را در متن درج کرده است (چه چیزی به ما می آموزد؟ چه اطلاعاتی به روشن شدن آن کمک میکند؟)

• آنچه که از متن یا درون مایه ی متن می آموزند را پیش بینی کنند (خواننده از عناوین اصلی، سر صفحه ها و عناوین فرعی برای اطلاع یافتن از محتوای متن استفاده می کند)

• تصور کنند که در صورت ادامه یافتن کتاب ، در انتهای آن چه وقایعی اتفاق می افتد

مهارت پیش بینی در خواندن ، فراتر از تلاش خواننده فقط برای پی بردن به اتفاقات و وقایع بعدی است. در واقع این راهکار در خواندن متن ،دانش آموزان را به کسب مهارتهای ثانویه ی دیگری ملزم می کند. به عنوان مثال:

هنگامی که دانش آموزان به دنبال شواهدی برای پیش بینی خود می گردند ، از خود سوالاتی نیز می پرسند، متن را بازخوانی می کنند، اطلاعات داده شده در متن را به یاد می آورند، استنباط می کنند و نتیجه گیری می کنند.

پیش بینی کردن به دانش آموزان کمک می کند تا زمینه ای فراهم شود که آنها ، قوه ادراک خود را کنترل کنند. این راهکار به طور طبیعی خواننده را ترغیب می کند که به خواندن متن ادامه دهد تا متوجه شود ، پیش بینی هایش درست بوده است یا خیر و در نتیجه دانش آموز می یابد که فکرش در مسیری درست قرار دارد یا خیر. در واقع استفاده ی صحیح از مهارت پیش بینی در خواندن ، به معنای درکی کامل تر از متن است.

معرفی استراتژی پیش بینی در خواندن، برای دانش آموزان

مفهوم پیش بینی به احتمال زیاد برای دانش آموزان ، مفهوم جدیدی نیست. فعال کردن مهارت پیش بینی در خواندن یک متن، امکان دارد به تمرین زیادی نیاز داشته باشد. از آنجا که ممکن است دانش آموزان هنگام مطالعه ،برای پیش بینی کردن مکث نداشته باشند، وجود دستورالعملی صریح و روشن برای آموزش این کار به دانش آموزان ،ضروری است

شما معلمان میتوانید این استراتژی درک مطلب را با یک تمرین ساده بیان کنید. به دانش آموزان بگویید، شما قصد دارید یک بازی سریع را انجام دهید. در این بازی از آنها درخواست کنید که حدس بزنند شما در روز مدرسه قرار است چه کاری را انجام دهید.

به آنها توضیح دهید که شما قصد ترک و ورود مجدد به اتاق را دارید و سرنخ هایی از اینکه قرار است در آینده چه کاری انجام دهید به آنها ارائه کنید.

در اینجا به عنوان مثال دو سناریو را بیان می کنیم که می توانید از آنها استفاده کنید:

وقتی دوباره وارد اتاق شدید، یک توپ فوتبال (یا سایر وسایل زمین بازی)را در دست بگیرید، کت خود را بپوشید و سوت خود را بردارید. از دانش آموزان بخواهید، پیش بینی کنند که قرار است بعدا چه کاری را انجام دهید.( سپس برای استراحت بیرون بروید)

و یا در سناریوی دوم

وقتی دوباره وارد شدید ، به سمت میز کار خود بروید و کتابی را بیرون آورده و جایی بنشینید که به طور معمول آنجا نشسته و کتاب را با صدای بلند برای آنها می خوانید. سپس دانش آموزان پیش بینی کنند که بعدا قرار است چه کاری را انجام دهید( با صدای بلند برای کلاس کتاب را بخوانید)

در هر دو مورد، از دانش آموزان بخواهید، سرنخ هایی که برای حدس زدن به کار برده اند را بیان کنند. به آنها توضیح دهید که ، وقتی آنها حدس میزنند که شما در ادامه چه کاری انجام می دهید، در واقع آنها پیش بینی می کنند.

به آنها بگویید که خوانندگان در کتابهایی که می خوانند با استفاده از سرنخ هایی که نویسنده به آنها می دهد و همچنین با بهره از دانش شخصی خود، دائما پیش بینی می کنند. در سناریو های بالا ، دانش آموزان با کمک سرنخ های عملکرد شما و همچنین دانش و فهم شان از تجربیات گذشته توانستند حدس بزنند که شما در آینده قصد انجام چه کاری را دارید.

مدل سازی پیش بینی ها در هنگام خواندن

زمانی که دانش آموزان در ذهن پیش بینی می کنند. شما می توانید از طریق بلند خوانی، مدل سازی را شروع کنید. کتابهای تصویری می تواند، حتی برای دانش آموزان بزرگتر، به مدل سازی مهارت پیش بینی در خواندن و درک مفهوم آن متن ، کمک کند.

به منظور آمادگی برای مدل سازی مهارت پیش بینی در خواندن ، متنی را انتخاب کنید که با پیش بینی کردن، عالی کار کند( به کتابهای پیشنهادی، در پایان این راهنمای معلم مراجعه کنید) .

متن را از قبل رویت کنید و برای جاهایی که برای مدلسازی پیش بینی ها، مکث می کنید ،برنامه ریزی کنید. در صورت تمایل، حدس های خود را در برگه های یادداشت رنگی و چسب دار بنویسید و آنها را در صفحه هایی بگذارید که قصد دارید پیش بینی های خود را برای دیگران بیان کنید.

برای ثبت و نمایش پیش بینی های خود با هم به عنوان یک گروه و طبقه بندی، یک جدول خلاصه ی محتوا ،مانند شکل زیر، ایجاد کنید (برای دانشجویان جوان ، می توان این جدول را با قرار دادن عنوان ‘تامل و فکر کردن’ در ستون 3 ساده تر کرد.)

تامل کردن- تجدید نظر –اصلاح کردن

شواهد متن

پیش بینی های من

در هنگام خواندن متن برای دانش آموزان، برای بحث پیرامون پیش بینی هایتان ، مکث کنید. پیش بینی های خود را در جدول خود بنویسید( یا برگه یادداشتهای چسب دار رنگی که آماده کرده اید را در جدول قرار دهید) تا دانش آموزان نظرات و حدس های شما را در ستون’پیش بینی های من’ ببینند. در باره ی اینکه چرا هر پیش بینی را کرده اید، بحث و گفت وگو کنید.

سپس در ستون شواهد متن، اطلاعات و شواهدی را از متن ثبت کنید که به شما در مورد پیش بینی هایتان آگاهی دهد . در حین خواندن یک متن، بخش ‘ تامل کردن- تجدید نظر کردن –اصلاح کردن’ را برای هر حدس خود، پر کنید تا متوجه شوید که آیا پیش بینی های شما صحیح بوده اند یا نه، و بفهمید که پیش بینی کردن چگونه قوه ی تفکر شما را آگاه می کند.

برای دانش آموزان خود توضیح دهید، وقتی که به پیش بینی های خود فکر می کنید، گاهی اوقات بر اساس اطلاعات جدیدی که نویسنده ممکن است به شما ارائه دهد باید پیش بینی ها را اصلاح کنید ( شفاف سازی کنید) یا حتی تجدید نظر کنید و پیش بینی خود را تغییر دهید. حال در اینجا مثالی با استفاده از کتاب ‘متشکرم،آقای فالکر’ نوشته ی پاتریشیا پولاکو (Thank You, Mr. Falker by Patricia Polacco:) آورده ایم:

تامل کردن- تجدید نظر –اصلاح کردن

شواهد متن

پیش بینی های من

تامل کردن در متن:

در ابتدا، پیش بینی من صحیح بود چون تریشیا وقتی بقیه ی بچه ها به او خندیدند، دیگر نمی خواست به مدرسه برود

اما سپس، وقتی آقای فالکر شروع به کمک کردن به او کرد،همه چیز تغییر کرد.

او در نهایت خواندن را آموخت.

تجدید نظر کردن و اصلاح کردن:

حالا من فکر می کنم ،او در مدرسه احساس اعتماد به نفس بیشتری خواهد کرد

تریشیا چون نمی تواند بخواند ، احساس متفاوت بودن با سایر بچه ها را دارد.

آنها او را مسخره کردند و او گفت که احساس کند ذهن بودن می کند.

تریشیا دیگر قصد رفتن به مدرسه را ندارد.

هنگام شروع کار،برای کمک به دانش آموزان در استفاده از مهارت پیش بینی در خواندن و درک مطلب ، ارائه ی برخی از دستورالعملها ی تفکر ، می تواند مفید و کاربردی باشد.

در اینجا چند نمونه را برای شما بیان می کنیم که میتوانید پیش بینی های تان را اینگونه آغاز کنید:

• من فکر میکنم …………..اتفاق خواهد افتاد زیرا…………

• شرط می بندم ………………………

• حدس میزنم………………………….

• چون…………….اتفاق افتاد،من فکر میکنم که ………………..رخ خواهد داد.

• من فکر میکنم که شخصیت ……….خواهد شد زیرا……………

• فکر می کنم…………را یاد خواهم گرفت.

نکته ی دیگری که شما باید روی آن تمرکز کنید، این است که در حین پیش بینی کردن به دانش آموزان تان کمک کنید تا به جای احساسی برخورد کردن با متن ، پیش بینی هایی منطقی داشته باشند. شما به مدلسازی خاصی برای این مورد، نیاز دارید. هم پیش بینی های منطقی و هم غیر منطقی را الگوی خود قرار دهید.

برای نمونه، زمان خواندن کتاب متشکرم آقای فالکر (Thank You, Mr. Falker) یک پیش بینی منطقی می تواند به این صورت باشد: چون تریشیا بعد از مدرسه همراه آقای فالکر می مانده است،

من پیش بینی می کنم که بالاخره او چگونه خواندن را یاد خواهد گرفت. پیش بینی غیر منطقی این میتواند باشد: من حدس میزنم که تریشیا کتاب سه خوک کوچولو را بخواند. در پیش بینی دوم از هیچ سرنخی در متن برای ایجاد پیش بینی استفاده نشده است. گر چه این موضوع درباره ی خواندن تریشیا است اما هیچ چیزی در متن نشان نمی دهد که خواندن کتاب سه خوک کوچولو یک پیش بینی منطقی است.

خوانندگان کوشا اغلب پیش بینی هایی می کنند که منطقی نیست ، آنها این کار را به سادگی با انتخاب مواردی که به طور جزئی، با موضوع یا محتوای کتاب ارتباط دارد، انجام می دهند. به همین دلیل است که کمک به دانش آموزان در زمان انجام پیش بینی و همچنین تامل و تفکر در هر مورد، به شواهد متنی وابسته است.

به آنها کمک کنید از عباراتی مانند: ‘ این پیش بینی منطقی است زیرا در متن گفته شده…..’ یا ‘این یک پیش بینی منطقی است چون….’

در متنهای داستانی و همچنین در متن های غیر داستانی ، پیش بینی ها را مدلسازی کنید.

در متون داستانی، دانش آموزان حدس میزنند که کتاب درباره ی چه موضوعی می تواند باشد یا بعدا چه وقایعی رخ می دهد و یا شخصیت داستان چه چیزی ممکن است بگوید یا انجام دهد.

در متون غیر داستانی، آنها آنچه را که ممکن است از متن بیاموزند و یا آن چه را که از عناوین اصلی و فرعی و تعریف کلمات محتوای جدید در می یابند را پیش بینی می کنند. و یا حدس میزنند که چرا نویسندگان ویژگی های خاصی در متن خود به کار برده اند.

متن هایی انتخاب کنید که برای استفاده از مهارت پیش بینی در خواندن ، کارایی دارند

موفقیت در این استراتژی خواندن ، با انتخاب متن هایی مناسب شروع می شود که به بهترین شکل از راهکار پیش بینی کردن پیروی کنند . در اینجا برخی از کتابهای مناسبی که برای مدل سازی پیش بینی به کار می روند را بیان میکنیم .(شما میتوانید در قسمت پیوندهای وابسته ، به لینک این کتابها مراجعه کنید)

• Two Many Tamalesk نوشته ی گری سوتو

• Enemy Pie نوشته ی درک مانسون

• Those Shoes نوشته ی ماریبث بوالت

• What Do You Do With a Tail Like This? نوشته ی استیو جنکینز

تمرین پیش بینی خواندن

دانش آموزان هنگام استفاده از این راهکار در مطالعه، به نشانه ها و علائمی برای یادآوری نیاز دارند که استفاده از تصاویر و نشانک ها و یا پوستر کلاسی به طرز خارق العاده ای آنها را برای پیش بینی در حین خواندن متن تحریک می کند

لینک منبع: