قدیمی دیار چهار فصل ده هزار ساله ما، از زابل (بهشت باستان شناسا جهان) تا کوه های مینیاتوری چابهار (بندر همیشه بهار ایران) و جزیره هرمز، ناگفته ها و نایدهای بسیار داره و بخاطر این، شرق و غرب عالم رو عاشق سرزمین عجیب و راز آلود ایران کرده.
جایی که گوشه ای از تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم رو به تصویر میکشه و ما رو با سبک زندگی و اندیشه بخشی از تمدن بزرگ پارسی آشنا می کنه.
اگه علاقمند هستین تا گردشگری زیر زمینی رو در همه شهرهای کشور تجربه کنین، همیشه در سفر به استانای کشور، اطلاعات غار نوردی استان رو از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استعلام کرده تا با دنیای عجیب غارهای ده ها میلیون ساله زنده و رنگارنگ ایران آشنا شید.
با ما در گردشگری زیر زمینی امروز همراه باشین.
شهر اول: شهر زیر زمینی موشکی ایران
شهر زیر زمینی اولی که معرفی می کنیم، واسه نیروهای نظامی کشوره و شک نداشته باشین به دلیل مسائل امنیتی، جزییاتی از موقعیت جغرافیایی و قابلیتای عملیاتی اون منتشر نمی شه.
اما طبق چند رونمایی رسمی انجام شده از ظرفیتای این شهرای زیر زمینی نظامی، مشخص شده که حالا سیلوهای موشکی نیروهای مسلح کشورمون به شهرهای موشکی وصل شده و از پدافند غیر عامل واسه حفاظت از لوازم نظامی استفاده میکردن.
سال ۹۰ بود که سپاه پاسداران، سیلوهای موشکی گسترده خود رو رسانه ای کرد.
در این سیلوها که چند سال بعد، به شهرهای موشکی زیر زمینی اضافه شدن، موشکای بالستیک گرون دور برد نگهداری می شه.
همیشه یکی از چالشای بزرگ واسه دارندگان موشکای بالستیک، حفظ اون از حملات پیش دستانه و دوطرفه موشکی و هوایی نیروی مهاجمه.
بخاطر این، همیشه واسه حفاظت از موشکای بالستیک و حفظ توانمندی تهاجمی بالستیکی، فناوری و خلاقیتای گسترده بعضی وقتا خیلی سری در دستور کار دولتا و نیروهای نظامی قرار میگیره. کشورهایی که قدرت موشکی در اختیار دارن، محدود بوده و در بین اونا، کشورهایی که نگهداری پیشرفته ای رو واسه استفاده و حفاظت از اونا در دستور کار قرار میدن هم باز محدود هستن.
در قرن بیستم میلادی، سه کشور آمریکا، چین و روسیه، به عنوان صاحبان فناوری در طراحی و ساخت سیلوهای سفت پیشرفته که قابلیتای پرتاب موشک از زیر زمین رو در اختیار نیروهای مسلح قرار میدن، شناخته می شدن. اما تیر ماه سال ۱۳۹۰ هجری شمسی، تاریخ عطفی واسه فعالیتای نظامی ایران تو یه دهه گذشته شد.
در جریان رزمایش موشکی پیامبر بزرگ ۶، نیروی هوا فضا سپاه که قبلا، RQ170 و اسکن ایگل رو در آسمون شکار کرده بود، از سیلوهای مکانیزه شلیک موشکای بالستیک ایران رونمایی کرد که درخشش زیادی در رسانه های جهان داشت.
یکی از هواپیمای شکار شده بدون سرنشین (اسکن ایگل) بعدا با مهندسی برعکس، به مقامات روس هدیه شد.
به گفته فرماندهان نظامی، شمار خیلی از این سیلوها با در نظر گرفتن تهدیدات دشمن و دفاع موزاییکی کشور، در سراسر ایران طراحی و ساخته شده و در وضعیت عملیاتی کامل قرار داره.
این سیلوها، باقی موندن پذیری موشکای ایرونی رو در برابر هر نوع حمله پیش دستانه دشمن زیاد شدن. شناسایی این سیلوها بسیار مشکل و از لحظه باز شدن درب مکانیزه لانچر تا دستور آتیش و پرتاب موشکای بالستیک رادار فرار نقطه زن ایران، تنها چند ثانیه زمان نیازه.
دومین شهر موشکی ایران که سال ۹۴ رونمایی شد، پانصد متر زیر زمین رو نشون میده که واسه اولین بار، تصاویر مختلفی از اون در اختیار رسانه ها قرار گرفت. در این فیلم، تعداد خیلی از پرتابگرهای موشکی به طور صف شده روی کامیونای حامل اونا قرار داشته و آماده استفاده هستن.
در شهرای زیر زمینی موشکی ایران، نوع طراحی به این صورته که در صورت ضرورت، این پرتابگرها با خروج از پایگاه زیر زمینی مورد نظر، موشکای خود رو به سمت اهداف مورد نظر شلیک کرده و می تونن به سرعت موقعیت خود رو ترک کنن. عمق این شهرها به شکلی طراحی شده که حتی امکان شناسایی اونو به وسیله پیشرفته ترین ماهواره های جاسوسی، بسیار مشکل می کنه.
بمب قوی GBU-57 آمریکا که بیشتر از ۱۳ تن وزن داره و از سنگین ترین و خطرناک ترین موشکای جهان هستش، تنها توانایی نفوذ به عمق ۶۰ متر رو داره.
عمق بالا، به همراه خروجیای زیاد که به احتمال فراوون در این مراکز راهبردی تعبیه شده، امکان خروج پرتابگرهای موشکی سپاه از راه های خروجی جور واجور و در نقاط جورواجور رو جفت و جور می کنه.
شهر دوم: شهر زیر زمینی فاروق
دومین شهر زیر زمینی ایران که بر خلاف شهر اول، غیر نظامیه و وجود اون در سال ۹۵، جنجالای بسیاری رو رو به همراه داشت در فارق شهرستان مرو دشت قرار داره.
اذر ۹۵ بود که مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان فارس، صحبتایی مبنی بر شهر زیر زمینی و کشف آثار تاریخی و باستانی در منطقه فارق رو نادرست خواند.
به دنبال انتشار تصاویری مربوط به کشف شهر زیر زمینی و گنج در شهر فارق، کارشناسان میراث فرهنگی به این منطقه رفتن اما گنج و شهر زیر زمینی خاصی مشاهده نشد.
حتی فیلمی که در فضای مجازی کشورمون درباره شهر زیر زمینی فاروق منتشر شده هم با گفته مسئولان، جعلیه.
شهر فاروق که به داشتن مناظر زیبای طبیعی و اجناس باغی مانند انار می شناسنش، در فاصله ۱۲ کیلومتری شرق آثار تاریخی تخت جمشید قرار داره.
تخت جمشید، افتخار باستانی ایرانیان در جهان، در فاصله ۵۵ کیلومتری شمال شیرازه و در محدوده جغرافیایی شهرستان مرودشت قرار داره.
به هر حال اگه شمام به دنبال کشف یه شهر زیرمینی یا غاری در مرودشت هستین، اگه به شیراز سفر کردین، با همراهی اهالی، به نقاط جور واجور این منطقه مطرح در سال ۹۵ سفر کنین و درباره شهر زمینی و چیزی که درباره اون سخن گفته شده تحقیق کنین و تصاویر خود رو واسه ما بفرستین.
شهر زیر زمینی کاریز کیش
جزیره مرجانی کیش که یکی از مقصدهای گردشگری مهم جنوب کشور هستش، مقصد یکی از شهرهای زیر زمینی ایران بوده و در سالای گذشته با استقبال گردشگران داخلی و بین المللی مواجه شده.
شهر زیر زمینی کاریز در واقع مجموعه قناتای کیشه که با تغییر کاربری، به یه شهر زیر زمینی جذاب و تفریحی در اختیار مسافران امروزی کیش هستش.
قنات کیش، بیشتر از ۲۵۰۰ سال قدمت داشته و آب شیرین قابل شرب ساکنان جزیره رو تامین می کرد.
از نظر طول رشته قنات یا عمق چاه ها، قابل مقایسه با قناتای دیگه ایران نیس.
اما با در نظر گرفتن شیب کم جزیره، چگونگی هدایت آبای زیر زمینی به سطح در کیش، از اهمیت زیادی بهره مند بوده و نشون میده که در زمان خود، از راه حرفه ای واسه حفر اون استفاده می شد.
امروزه، مجموعه قنات با تغییر کاربری به یه شهر زیر زمینی عجیب بدل شده که بیشتر از ده هزار متر مربع وسعت داشته و در اون، شکلای جور واجور و اقسام تفریحات در اختیار مسافران جزیره قرار داره.
اگه به شهر زیر زمینی کیش سفر کنین، حالا مثل حموم تاریخی (لوکیشن فیلم قیصر)، با غرفه های صنایع دستی ایران و جهان روبرو میشین. موزه و سالن کنفرانس و گالریای هنری، از جمله ظرفیتای سرگرم کننده شهر زیر زمینی کاریز کیشه.
این شهر که در عمق شونزده متری زمین قرار گرفته، مانند شهر نوش آباد کاشون، فضایی به طور کامل بسته نداره و از داخل اون می تونین بیرون رو تماشا کنین. سقف اون هشت متر ارتفاع داره و بیشتر اونم پر از سنگواره، صدف و مرجان هاییه که با نظر کارشناسی ۲۷۰ تا ۵۷۰ سال قدمت داره و انگار دارای شناسنامه رسمی هم هستن.
کاریز در دل تنها جزیره مرجانی جهان قرار داره و تنها بناییه که سقف پر از صدف و مرجانای طبیعی داره و در هیچ شهر زیر زمینی در دنیا، اینجور منظره ای روبروی دیدگاه شما قرار نمی گیره.
اگه شما خواهان دیدن صدفا و مرجانا باشین، یا باید به موزه های حیات وحش زیر آب جهان سفر کنین یا لباس غواصی پوشیده و به عمق آبای آزاد بزنین که شاید یکی از سخت ترین کارا واسه گردشگران و جهانگردان باشه.
اما حالا، کاریز کیش، فصلی خاص رو روبروی طبیعت گردان گشوده و می تونن بزرگترین مجموعه مرجانی جهان رو تماشا کنن.
خاکای برداشت شده از کاریز، دارای فایده های درمانی بسیاریه که در گل درمانی بسیار استفاده می شه.
قراره در سالای آینده، بیشتر از ۶ هکتار در زمینای کاریز، مجتمعای اقامتی و تفریحی ساخته شه.
جالبه که بدونین ساخت قنات در ایران بیشتر از ۶ هزار سال قدمت داشته و ایرانیان، از پیشگامان قنات در جهان هستن. کاریز، واژه فارسی قنات بوده و در گذشته واسه هدایت آبای زیر زمینی استفاده می شه.
با در نظر گرفتن اینکه معمولا قناتا از ارتفاعات شروع می شه و راهی زمین می شه، عظمت قنات دو هزار ساله کیش با بیشترین حد ارتفاع ۴۵ متری استثنایی و خاص هستش.
جزیره کیش با در نظر گرفتن اینکه ارتفاع چندانی نداره، حفر و احداث قنات دو هزار ساله اون به دست ایرانیان خلاق در لایه گل مارن (مرگل) اهمیت و ارزش این قنات رو بیشتر از قبل نمایان می کنه.
این قنات بیشتر از ۱۵ کیلومتر طول داره که همه قسمتا در دسترس گردشگران قرار نداره.
آب شیرین کاریز حاصل از بارندگی های فصلی جزیرهه که از مرجانا به صورت یک فیلتر طبیعی عبور و در لایه گل مارن جریان پیدا می کنه.
گل مارن نوعی گل رسه که در حالت طبیعی نرم و انعطاف پذیر بوده و اگه در برابر هوا قرار گیرد خشک و سفت می شه.
در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیر زمینی کیش (کاریز) جهت حفاظت از این گل مهم دیوارهایی جلوی اون کشیده شده.
از گل مارن علاوه بر استفاده های درمانی برای درد مفاصل با ترکیبات اضافی برای تولید آجر، کوزه و سیمان مورد استفاده خاص قرار می گیرد. نکته قابل توجه اینه که این کاریزا به طوری استادانه و استادانه به دست ایرانیان باستان حفاری شده که با شیبی ملایم در طول پونزده کیلومتر حرکت، هم از آب اون جهت آبیاری استفاده شده و هم امکان برداشتن اون با چیزی شبیه به دلو نیز جفت و جور بوده.
پایابها مکانی پیش بینی شده برای جفت و جور شدن امکان برداشتن آب از کاریزه که در طول مسیر کاریز شش پایاب هست که یکی از اونا در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش موجود و میشه دید. در گذشته دور اهالی بومی نشین جزیره کوزه به دوش از این محل آب شرب خود رو تامین می کردن.
قدمت این پایابها به بیش از ۸۰۰ سال می رسد. در گذشته دور، به خصوص قرون پنجم و ششم هجری که جزیره کیش مرکز تجارت خلیج فارس و دریای عمان به حساب می اومده و آب آشامیدنی جزیره کیش برای مصرف کشورهای حاشیه خلیج فارس از ارزش بسیار بالایی بهره مند بوده.
جالبه بدونین بزودی کلینیک گل درمانی در شهر زیر زمینی کاریز راه اندازی می شه.
این شهر، با بازتابای خبری زیادی همراه شده.
شهر چهارم: شهر زیر زمینی نوش آباد
یکی دیگه از مقصدهای شناخته شده غیر نظامی و عجیب زیر زمینی ایران۷ نوش آباد کاشانه. در روایت بازماندگان سیلک کاشون، اینجور اومده که وقتی به نوش آباد می رسید، افسانه ای شنیده می شه که زیر پوست این شهر، تاریخی پر رمز و راز مخفی. دهه هشتاد شمسی بود که این راز سر به مهر، افشا شد و شهر زیر زمینی نوش آباد کشف گردید.
در تابستون ۱۳۸۳، خیالات، رنگ واقعیت به خود گرفت و کارگران میراث فرهنگی، در کمال ناباوری، به راهی زیر زمینی رسیدن که بیشتر از ۲۰ متر عمق داشت و یکی از مقصدهای باستانی نامعلوم کشور رو بر ملا کرد.
در مجموعه تاریخی چاله سی شهرنوش آباد از توابع شهرستان آران و بیدگل شهری در زیرزمین به نام «اویی» هست که واسه همه بازدیدکنندگان حیرت انگیزه.
شهر زیر زمینی نوش آباد ‘اویی’ که در سه طبقه معماری و به صورت دستکند تا عمق ۲۰ متری زیر زمین حفر شده، چیزی بالاتر از مراکزیه که به عنوان شهر زیرزمینی در مناطقی شامل شهر ‘کوبرپدی’ استرالیا یا ‘کاپادوکیه’ ترکیه و یا ‘ونکوور’ کانادا معرفی شدن.
این شهر زیرزمینی از جمله مناطق باستانی و تاریخی هستش که در شمال استان اصفهان و به فاصله پنج کیلومتری از کاشون، شهر تپه های باستانی سیلک قرار گرفته که هنوز نشونه های معجزه هنر مردمانی از دوره های سلجوقی تا قاجار رو با خود به امانت داره.
فلسفه معماری شهر زیر زمینی نوش آباد
درباره فلسفه طراحی و معماری این مجموعه باستانی، عقاید مختلفی مطرح شده.
بعضی فکر می کنن که این مکان، عبادتگاه پیروان میترائیسم بوده و محلی واسه حفاظت در برابر گرمای چهل درجه کویر. بقیه می گن که اینجا، پناهگاهی در برابر مهاجمانیه که از فلات مرکزی ایران، این قسمت رو در نظر گرفتن.
وسعت این عمارت که از عمق ۴ متری تا عمق ۱۶ متری ادامه داره، هنوز مشخص نیس.
اما بنا به دلایل موجود و گفته شهروندان پیر، تا غار ریس در شهر سبز ‘نیاسر’ از توابع شهرستان گسترش داشته.
آثار معماری بدست اومده از شهر زیر زمینی نوش آباد، در سه طبقه، شامل راهروهای باریک به همراه اتاقای چهار گوش با طاقچه های ایجاد شده در دیوارهاست و رابطه بین طبقات به وسیله چاه های عمودی حفر شده با عمق پنج تا هفت متره.
ورودی شهر زیر زمینی نوش آباد، راهرویی باریک به اندازه یه نفره، وقتی که به داخل شهر وارد شی، بوی خاک مرطوب به مشام می‌رسد. البته بر خلاف شهر زیر زمینی کاریز کیش که فضای گشاد و پهنی رو شامل می شه، فضای شهر زیر زمینی نوش آباد کاشون، تنگ با ارتفاع کمه که با سختی یه نفر می تونه از اون عبور کنه.
خود همین موضوع نشون میده که شهر به شکلی ساخته شده که جنب و جوش نیروهای مهاجم در داخل اونو به سختی ممکن می کنه.
فضاهای در نظر گرفته شده واسه شهر در حد فضاهای لازمه و سیستم تهویه اون براساس اختلاف فشار هوا با سطح زمین کار می‌کنه که گردش و تصفیه هوا واسه تنفس در اونو شدنی می کنه.
نکته ای که باید به اون توجه کرد، حجره های کوچیک به ابعاد دو در دو متره که با سرویس‌های بهداشتی ابتدایی، فضاهای پناهگاهی، تونل‌های ارتباطی و تهویه هوا و چاه‌های آب از جمله فضاهای این شهر زیرزمینی رو تشکیل میده.
در مواقع نا امنی و پناه گرفتن در زیر زمین آب مصرفی اهالی از پایابها و قناتا تامین می‌شده‌است. علاوه بر پایابها راه اویی‌ها به گونه‌ای بوده که در بعضی از قسمتا به قنات در رابطه می‌شده‌است.
تاریخ ایجاد و به کار گیری این بناها به دوران ساسانی و اوایل اسلام می‌رسد که در دورانای بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده‌است. این مجموعه مهم به شماره ۱۵۸۱۶ و به سال ۱۳۸۵ ثبت در فهرست آثار مهم ملی گردیده‌است.
اگه در نیمه اول سال به دنبال مقصد گردشگری هیجان انگیز بودین، شهر زیر زمینی نوش آباد رو به شما پیشنهاد می کنیم که رازی نهفته در دل زمینه.
شهر پنجم: شهر زیر زمینی سامن
شهر زیر زمینی سامن رو باید یکی دیگه از مقصدهای گردشگری هیجان انگیز کشور دونست. شهری زیر زمینی مخفی در جنوب غربی شهرستان ملایر و در بخش سامن واقع شده.
جایی در همدان، یکی از پایتختای فرهنگ و هنر این سرزمین که هزاران اثر تاریخی رو در خود جای داده اما هنوز یه اثر ثبت شده جهانی نداره.
این شهر هم مثل شهر زیر زمینی نوش آباد کاشون در استان اصفهان، در سال ۱۳۸۴ به طور اتفاقی کشف شد.
باستان شناسا هسته اولیه شهر رو متلعق به قبل از دوره اشکانیان می دونن که در طول تاریخ به وسعت اون اضافه شده.
موقیعت الان شهر این احتمال رو میده که خرابه های شهری باشه که از اون به عنوان رامن در کتابای المسالک و الممالک یاد شده.
این شهر زیر زمینی کمتر شناخته شده کشور، از اهمیت باستان شناسی زیادی برخورداره و طبق گفته های کارشناسان، ارزش ثبت در میراث جهانی یونسکو رو هم داره.
امکان بازید از این مکان الان ممکن نیس و دلیل اون عوامل باستان شناسی و عمرانیه. میشه امید داشت که این مکان با همکاری سازمان میراث فرهنگی به یه قطب گردشگری و نمونه ای دیگه از عظمت هر چی بیشتر تاریخ این سرزمین قدیمی باشه. این مجموعه تاریخی طی شماره ۲۴۶۲۲ به تاریخ ۲۷/۱/۸۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده.
جستجوهای باستان‌شناسی در محوطهای زیرزمینی در شهر سامن، منتهی به کشف شهری مخفی شد که تو یه بستر سنگی و به صورت دست کنه ساخته شده.
این شهر زیرزمینی شاید به دوره قبل از اشکانی تعلق داره و از بعضی فضاهای اون واسه تدفین مردگان استفاده شده.
جالبه که بدونین، حدود ۲۵ اتاق از این شهر زیرزمینی جستجو شده و در این اتاق‌ها مقادیر زیادی اسکلت واسه دوره اشکانی هست که دست‌نخورده در جای خود باقی مونده‌ان. در کنار اسکلتها هدایای قبور گذاشته شده و اسکلتها به صورت چمباتمهای تدفین شده‌ان. احتمال می‌رود تدفینها به دوره تاریخی به خصوص دوره اشکانی مربوطه.
براساس تحقیقات باستان‌شناسی، شهر مخفی بیشتر از ۳ هکتار وسعت داره و بخشی از این شهر باستانی به خاطر وجود رطوبت زیاد هنوز مورد جستجو نیستش. شاید بخشی از این شهر در زیر خونه مردم قرار گرفته و به خاطر همین تصور میشه که در اون بخش‌ها فاضلاب شهری وارد شهر مخفی شده باشه.
این شهر زیرزمینی، وقتی که مخابرات استان همدان قصد کشیدن فیبرهای نوری از زیر زمین رو داشت کشف شد.
بر همین پایه طی مجوزی از طرف پژوهشکده باستان شناسی، هیاتی تشکیل شده از شکلای جور واجور کارشناسان شامل باستان شناس، آدم شناس، کارشناسان تعمیر و … جستجو های خود رو در این شهر به انجام رساندند که منتهی به کشف فضاای دستکنه با حدود ۲۵ اتاق، سالن و راهروای ارتباطی گردید.
دلایل اولیه نشون دهنده پیدایش این فضاها در دوره قبل از اشکانی بود. براساس این یافته‌ها میتوان احتمال داد که اولین بار این فضاهای معماری به خاطر انجام مراسم مذهبی خاصی، شاید میترائیسم، مورد استفاده بوده.
این دلایل نشون دهنده اون هستش که مراسم مذهبی به صورت پنهونی در زیر زمین انجام میگرفته.
بر این پایه احتمال داده میشه که در دوره اشکانی از این فضاها به عنوان محل تدفین مردگان استفاده شده و از اتاق‌ها به عنوان گوردخمه استفاده کردهان. شهر زیرزمینی سامن در عمق ۳ تا ۶ متری زمین کشف شد و کانال‌های حفر شده درون اون به مرور در دوره‌های تاریخی کنده شده‌ان و دور و بر اون‌ها هم اتاق‌های زیاد وجود دارن.
این کانال‌ها از نظر ساختار معماری، بسیار باحال هستن و کاربری خاصی داشته‌ان. در این کانال‌ها پس از پاک‌سازی، ۶۰ اسکلت شناسایی شدن که درون ۹ اتاق قرار داشتن و با در نظر گرفتن بررسی‌های آدم‌شناسی دلایلی وجود دارن که تدفین‌هایی به‌صورت تدفین باز انجام شده‌ان.
علاوه بر این دلایل، ۶ مورد بقایای انسانی هم وجود دارن که به‌طور دقیق نشون میدن، این اتاق‌ها در کاربری پایانی به‌صورت محل تدفین استفاده می‌شدن، به‌طوری که استخون‌ها رو جمع میکردن و دوباره تدفین‌های جدیدی انجام می‌دادن.
با امید به اینکه امکان بازدید موزه ای با بخشی از شهر زیر زمینی سامن در سال ۹۶ جفت و جور شه.
واسه سفر به مقصدهای جور واجور گردشگری ایران، از درگاهای زورق و پین تا پین استفاده کنین.
آخرین خبرها از دنیای گردشگری ایران و جهان رو هر روز در درگاه آرزو سفر و دنیای سفر دنبال کنین.