در حالت کلی به قتل‌هایی که در یک خونواده با روابط خویشاوندی سببی و نسبی نزدیک واقع میشه طوری که یکی از اعضا مبادرت به کشتن عضو دیگری می‌کنه قتل خانوادگی می‌می گن.
اصطلاح قتل‌های خانوادگی یک اصطلاح عمومیه که شامل مصادیق زیاد میشه. غالب‌ترین مصادیق این قتل‌ها، قتل بچه به وسیله پدر یا مادر، قتل پدر یا مادر به وسیله بچه، قتل زن به وسیله شوهر و برعکس و قتل داداش و آبجی به دست همدیگره.
قتل بچه به وسیله پدر
در قتل بچه به وسیله پدر عوامل مختلفی دخالت دارن. شرایط بحرانی روحی و روانی پدر که به خاطر ابتلابه مریضی‌های روانی یا تحریکات به وجود اومده به وسیله توهمات شیطانی که در اثر وقوع مشکل در شخصیت اون ایجاد شده یا فشار‌های طاقت فرسای به وجود اومده به وسیله معضلات زیاد معیشتی و اقتصادی و ناامیدی از تامین دست کم چیزای مهم زندگی، اونو شرمنده و نا امید می‌سازه و ایشون دچار اونقدر شرایط روحی نامساعدی میشه که با توجیه غیرمنطقی استخلاص فرزندان از آینده شوم، راهی جز قتل اون‌ها رو شایسته نمی‌دونه وبه نظر خود دچار حالت جنون شده و به قتل بچه دست می‌زند.
یا در بعضی وقتا موارد دیده شده پدر در حالت ارتکاب جرمی دیگه قرار داره و بچه ایشون اتفاق تماشاگر ماجرا می‌باشه و واسه سرپوش گذاشتن بر ارتکاب اون جرم و مخفی گذاشتن اون بچه خود رو از بین می‌برد.
در بعضی موارد بچه مرتکب عملی شده که آبروی خونواده در اجتماع با خطر مواجه میشه؛ مثلافرزند درگیر مواد مخدر یا مشکلات جنسی و باندهای کثیف تبهکاری گردیده و اینجاس که پدر یا مادر بچه رو مایه ننگ خونواده خود دونسته و از بین هزاران راه، راه کشتن بچه رو انتخاب می کنن.
قتل از قصد بچه به وسیله پدر چه بچه دختر باشه یا پسر، طبق ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی مستوجب دیه مقرر شرعی است و به اصطلاح این مورد از موارد سقوط قصاصه و از طرف دیگه چون پدر به عنوان مجرم در موضوع مطرحه طبق موازین شرعی با مشکلات ارث برخورد کرده و این دیه که از پدر اخذ میشه به بقیه اولیای دم غیر از اون پرداخت می شه.
چون این عمل پدر نظم عمومی جامعه رو بر هم زده و ترس تجری اون بر دیگه مردم هست از جهت جنبه عمومی علاوه بر پرداخت دیه به حبس تعزیری ۳ تا ۱۰ سال براساس ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی محکوم می شه.
البته اعمال این مجازات مانع مجازات تتمیمی مندرج در ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی (محرومیت از حقوق اجتماعی) نیس.
از نظر صلاحیت رسیدگی هم طبق قوانین موجود از جمله قانون اصلاح، قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب دادگاه‌های کیفری استان به این پرونده‌ها رسیدگی می‌کند.
داماد عصبانی ۴۰ ساله ای که بدلیل مشکلات خانوادگی در بلوار فردوس همسر و مادرزنش رو به قتل رساند و هم اینکه پدر زن خود که یک مرد ۶۵ ساله بود با ضربات چاقو زخمی کرد.
قتل بچه به وسیله مادر
قتل بچه به وسیله مادر هم تا حدودی پیرو علل فوق می‌باشه ولی بیشتر رهایی فرزندان از شرایط معیشتی نامساعد و عوامل روحی و روانی و اختلافات شدید خانوادگی و اعتیاد در موضوع موثر هستن اما در مقایسه با قتل بچه به وسیله پدر، این نوع قتل از آمار پایینی برخورداره و از نظر قوانین شرعی و موضوعی حاکم بر کشور این قتل در صورت از قصد بودن مستوجب قصاص مادر می شه.
قتل والدین به وسیله بچه
قتل پدر یا مادر به وسیله بچه هم از قتل‌های مهم مستوجب قصاص واسه بچه می‌باشه؛ عواملی از جمله اختلافات شدید خانوادگی و هواخواهی بچه از یکی از اولیا (پدر یا مادر) یا اختلافات مالی شدید بین بچه با یکی از اون‌ها یا غوطه ور شدن بچه در گرداب اعتیاد و نبود توانایی در تامین مخارج اعتیاد و رانده ایشون از طرف خونواده بچه رو به سمت انتقام یا سرقت از پدر و مادر به تصور اینکه عامل بدبختی ایشون، اون‌ها هستن، جهت می‌دهد و مبادرت به قتل اون‌ها می‌کنه.
بعضی وقتا ازدواج دوباره پدر یا در صورت از دست دادن پدر از طرف مادر یا ایجاد روابط حروم مادر با بقیه افراد انگیزه قتل اون‌ها رو در بچه تقویت می‌کند.
ابتلای پدر یا مادر به مریضی‌های صعب العلاج که با ایجاد شرایط سخت واسه فرزندان همراه س و هم فرصت و مکان نگهداری اون‌ها و هم هزینه درمان اون‌ها شرایط رو غیرقابل تحمل واسه بچه کرده و بچه بعضی وقتا واسه رهایی خود از شرایط بد مالی دست به این اقدام زده یا بعضی وقتا واسه رهایی پدر و مادرش از مشکلات و دردهای مریضی به قتل اون‌ها دست می‌زند که به قتل با این انگیزه اتانازی می‌می گن.
قتل از روی ترحم در حقوق ایران به رسمیت شناخته نشده و در گروه قتل‌های مستوجب قصاصه. البته بحث درخصوص اتانازی و قتل از روی ترحم به مطالعه و تحقیق بیشتری نیاز داره که از حوصله این بحث خارجه.
قتل همسر
قتل زن به وسیله شوهر یا برعکس اون از قتل‌های خانوادگی با آمار بالامحسوب میشه.
از نظر شرعی و کلمه ای هم به محض طرح قتل خانوادگی، این نوع قتل متبادر به ذهن میشه و در واقع عادی‌ترین نوع قتل خانوادگیه؛.
در قتل زن به وسیله شوهر انگیزه‌ها و عواملی مثل موارد زیر موثر هستن:
- فقر و شرایط بد اقتصادی
-
- اختلافات شدید خانوادگی همراه با خشونت و کتک کاری
- فرق‌های روشن فرهنگی و عقیدتی میان زن و شوهر
- نبود تقید به اصول و موازین شرعی
- نبود رعایت ارزش‌هایی چون حجاب و روابط اجتماعی همراه با متانت به وسیله زن
- روابط حروم زن با مرد اجنبی
- نبود توجه به تعهدات به وجود اومده به وسیله ازدواج
- لجبازی دو طرف طوری که غرور کاذب مانع پذیرش درخواست قانونی و منطقی طرف مقابل میشه و این لجبازی تا جایی پیش می‌رود که به صورت مرموز و ناخودآگاه طرف مقابل رو در شرایط تحریک آمیز و عصبانیت بذاره
- داشتن انتظارات زیادتر از اندازه اقتصادی زن با وجود اطلاع از وضعیت درآمدی شوهر که اکثرا به خاطر چشم و همچشمی‌های کورکورانه به وجود اومده
بدنبال شرایطی که در بالا ذکر شد، آستانه تحمل دو طرف مخصوصا شوهر پایین اومده و بهداشت روانی اون‌ها کاملااز بین می‌رود و با کوچک‌ترین تلنگری حالت دفاعی و خشونت به خود می‌گیرند. حتی این بی‌صبری به خارج از منزل و به جامعه هم کشیده میشه و این کاهش آستانه تحمل باعث درگیری‌های همیشگی و در آخر قتل‌های آنی و بدون طرح و نقشه قبلی یا حتی بعضی وقتا با قصد قبلی رخ می‌دهد که نتیجه اون از هم پاشیدگی خونواده و پریشونی و گیجی فرزندان در جامعه میشه.
البته آمار‌ها حکایت از این مسئله داره که اعتیاد و خیانت زن به شوهر و ایجاد روابط حروم از دلیلای اصلی این نوع قتل‌هاست.
از نظر قوانین موضوعه این نوع قتل در صورت از قصد بودن موجب قصاصه که این قصاص با پرداخت برتری دیه از طرف اولیای دم مقتوله به قاتل صورت می گیره.
براساس ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی اگه مرد همسر خود رو در فراش با مرد اجنبی ببینه قصاص و دیه از ایشون ساقط میشه البته این مهدورالدم بودن مقتولان باید به اثبات برسه. بعضی وقتا فرد کشته شده از پایه مهدورالدم نبوده ولی به تصور و باور قاتل اون مهدورالدمه.
اگه قاتل، اشتباه در باور خود رو در دادگاه ثابت کند قتل از قصد براساس تبصره ۲ ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی تبدیل به شبه‌عمد شده و تنها دیه مقرر شرعی اخذ می شه.
کشتن پدر، مادر و نوه ۴ ساله اونا به خاطر ارثیه
قتل شوهر به وسیله زن هم از قتل‌های عادی خانوادگیه که بیشتر با معاونت یا مشارکت زن و با اجیر شدن فرد یا افراد اجنبی صورت می‌گیرد این نوع قتل ریشه در انحرافات جنسی زن داشته و با تحریک زن به قتل همسر به وسیله فرد ناشناس صورت می‌گیرد.
این نوع قتل‌ها معمولا از راه مسموم کردن یا چاقو زدن صورت می‌گیرد و زن اکثرا نقش معاونت رو عهده داره و معمولا زن بعد از دستگیری متوجه کثافت دور و بر خود میشه. این نوع قتل، واسه قاتل، مجازات قصاص و واسه معاون، ۳ تا ۱۵ سال حبس تعزیری رو داره.
قتل به وسیله داداش یا آبجی
در قتل داداش یا آبجی به وسیله همدیگه هم انگیزه‌هایی چون حسادت، رابطه حروم ، اختلافات مالی، اعتیاد و اختلافات خانوادگی دیرینه که منتهی به حس انتقام‌جویی در فرد میشه نقش اساسی دارن و این قتل‌ها پیرو مقررات قتل یعنی قصاص هستن.